چگونه کالاهای خطرناک را به‌صورت ایمن و قانونی حمل کنیم؟
حمل کالاهای خطرناک (DG) یکی از فرایندهای حیاتی در صنایع مختلف از جمله تولید، انرژی، داروسازی و بهداشت است. اما کوچک‌ترین اشتباه در حمل مواد خطرناک می‌تواند پیامدهای جدی داشته باشد: از به خطر افتادن جان انسان‌ها گرفته تا آسیب‌های محیط‌زیستی و جریمه‌های سنگین بابت عدم رعایت مقررات. اینجاست که پای رعایت دقیق قوانین بین‌المللی به میان می‌آید.
این راهنما اصول حمل ایمن و قانونی کالاهای خطرناک را بر اساس مقررات بین‌المللی مرور می‌کند. چه با مایعات قابل اشتعال سروکار داشته باشید، چه با مواد خورنده یا پرتوزا، با اجرای این مراحل می‌توانید ایمنی را تضمین کرده و از جریمه‌ها اجتناب کنید.
کالاهای خطرناک چیستند؟
کالاهای خطرناک Hazardous Materials یا Hazmat موادی هستند که در زمان حمل، سلامت انسان، ایمنی عمومی، اموال یا محیط‌زیست را به خطر می‌اندازند. این خطر ممکن است ناشی از اشتعال‌پذیری، سمیت، واکنش‌پذیری شیمیایی یا پرتوزایی باشد.
نمونه‌هایی از کالاهای خطرناک:
مایعات قابل اشتعال مانند بنزین و اتانول
مواد خورنده نظیر اسیدها و بازهای قوی
مواد سمی مانند آفت‌کش‌ها یا ترکیبات خاص آزمایشگاهی
گازهای فشرده مانند سیلندرهای اکسیژن و پروپان
مواد پرتوزا که در پزشکی و تحقیقات استفاده می‌شوند
مقررات بین‌المللی حمل کالاهای خطرناک
برای ایجاد هماهنگی جهانی در حمل کالاهای خطرناک، چارچوب‌هایی توسط نهادهای بین‌المللی تدوین شده‌اند:
مقررات مدل سازمان ملل (UN Model Regulations)
مبنای بسیاری از قوانین ملی و منطقه‌ای است که توسط کمیته کارشناسان سازمان ملل در خصوص حمل مواد خطرناک تدوین شده است.
مقررات حمل به تفکیک شیوه حمل:
IMDG Code حمل دریایی
IATA DGR حمل هوایی
ADR حمل جاده‌ای در اروپا
RID حمل ریلی در اروپا
در حمل هوایی، قوانین سختگیرانه IATA در خصوص بسته‌بندی و صدور اسناد وجود دارد. در مقابل، حمل دریایی با استناد به مقررات IMDG Code، محدودیت‌های خاصی را برای مواد شیمیایی، گازهای فشرده و مواد منفجره در نظر گرفته است. همچنین حمل زمینی و حمل ریلی طبق دستورالعمل ADR و RID شرایط حمل و علامت‌گذاری ویژه‌ای دارند.
قوانین داخلی کشورها:
برخی کشورها ممکن است مقررات سخت‌گیرانه‌تری نسبت به استانداردهای بین‌المللی داشته باشند، مانند مقررات 49 CFR در ایالات متحده یا مقررات TGD در کانادا.
شش گام اساسی برای حمل ایمن کالاهای خطرناک
طبقه‌بندی مواد خطرناک:
همه کالاهای خطرناک باید بر اساس کلاس‌های نه‌گانه UN دسته‌بندی شوند:
کلاس 1: مواد منفجره
کلاس 2: گازها
کلاس 3: مایعات قابل اشتعال
کلاس 4: جامدات قابل اشتعال
کلاس 5: مواد اکسیدکننده و پراکسیدهای آلی
کلاس 6: مواد سمی و عفونی
کلاس 7: مواد پرتوزا
کلاس 8: مواد خورنده
کلاس 9: مواد خطرناک متفرقه
طبقه‌بندی دقیق، پیش‌نیاز انتخاب بسته‌بندی، برچسب‌گذاری و اسناد است.
بسته‌بندی بر اساس استانداردهای بین‌المللی:
بسته‌بندی باید دارای گواهی UN باشد و شامل سه بخش باشد:
بسته‌بندی داخلی: نگهدارنده مستقیم ماده (بطری، قوطی و…)
بسته‌بندی میانی: در صورت نیاز، برای افزایش ایمنی
بسته‌بندی بیرونی: جعبه یا ظرف مقاوم خارجی (فلزی، پلاستیکی یا مقوایی)
بسته‌ها باید آزمون‌هایی نظیر تست نشتی، سقوط و فشار را گذرانده باشند و کد تأیید UN مانند 4G/X30/S/22 را داشته باشند.
برچسب‌گذاری و علامت‌گذاری مناسب
الصاق برچسب‌های کلاس خطر (پیکتوگرام‌ها)
درج شماره UN مثلاً UN 1203 برای بنزین
علائم هشدار مانند «این طرف به بالا» یا «دور از رطوبت نگه دارید»
آماده‌سازی اسناد حمل:
اظهارنامه کالاهای خطرناک (DGD)
برگه اطلاعات ایمنی مواد SDS یا MSDS مطابق GHS
اسناد حمل Bill of Lading یا Airway Bill همراه با اطلاعات فرستنده و گیرنده
اسناد باید کامل، دقیق و مطابق با زبان مقررات مربوطه مثلاً انگلیسی برای IATA باشند.
بیشتر بخوانید: نقش EDI درمدیریت نوین حمل و نقل
انتخاب روش حمل و شرکت مناسب:
بررسی صلاحیت و مجوزهای شرکت حمل IATA، ADR، IMDG
بررسی تجهیز بودن وسایل نقلیه به امکانات لازم (مانند تهویه، سیستم اطفا، قفسه‌بندی مقاوم)
اطمینان از آموزش کامل پرسنل شرکت حمل در حوزه مواد خطرناک
آموزش و آمادگی در برابر شرایط اضطراری:
بر اساس مقررات، همه افراد درگیر در زنجیره حمل باید آموزش دیده باشند و گواهینامه معتبر داشته باشند. آموزش‌ها باید شامل:
نحوه برخورد ایمن با مواد خطرناک
اقدامات اضطراری در صورت نشت، انفجار یا آتش‌سوزی
شرکت‌ها باید طرح مدیریت بحران و تجهیزات مقابله با نشت (Spill Kits) داشته باشند.
اشتباهات رایج و راه‌های اجتناب از آن‌ها:
طبقه‌بندی اشتباه: منجر به بسته‌بندی یا برچسب‌گذاری غلط و در نهایت جریمه یا حادثه
برچسب ناقص یا اشتباه: یکی از رایج‌ترین تخلفات در بازرسی‌ها
اسناد ناقص یا ناهماهنگ: باعث تأخیر در ترخیص یا برگشت کالا
چرا رعایت مقررات حمل کالاهای خطرناک اهمیت دارد؟
کارایی عملیاتی: جلوگیری از تأخیر و کاهش ریسک حادثه
پوشش قانونی: کاهش ریسک جریمه یا تعلیق مجوز
اعتماد مشتری: نشان‌دهنده مسئولیت‌پذیری و اعتبار برند
حفاظت از محیط زیست: کاهش نشت یا آلودگی‌های احتمالی
حمل کالاهای خطرناک به‌عنوان مزیت رقابتی
رعایت دقیق استانداردهای بین‌المللی در حمل مواد خطرناک نه‌تنها یک الزام، بلکه فرصتی برای ارتقای جایگاه رقابتی است. با استفاده از سامانه‌های دیجیتال مدیریت DG، می‌توان فرآیندها را خودکار، شفاف و قابل رهگیری کرد.
ایمنی در حمل مواد خطرناک، بخشی از مسئولیت اجتماعی و حرفه‌ای هر کسب‌وکار است. با رعایت مقررات بین‌المللی، آموزش مستمر و انتخاب شرکای متخصص، می‌توان حمل‌ونقلی ایمن، قانونی و کارآمد را تجربه کرد.
برای منابع بیشتر، به اسناد رسمی سازمان ملل (UN Orange Book)، مقررات IATA DGR، یا سامانه‌های آموزشی مانند DG Training Portal مراجعه کنید.
در فرآیند حمل کالای خطرناک، یکی از مزایای رقابتی مؤثر، بهره‌گیری از خدمات ترانزیت کالا از طریق کشورهای دارای موقعیت جغرافیایی مناسب است. در بسیاری از موارد، ارسال مستقیم این نوع محموله‌ها به مقصد نهایی به دلایل محدودیت‌های مقرراتی یا هزینه‌های بالا امکان‌پذیر نیست. در این شرایط، انجام ترانزیت از مسیرهای مجاز و ایمن ضمن تسهیل فرآیند حمل، باعث کاهش هزینه و زمان و افزایش ایمنی حمل می‌شود. ارائه خدمات ترانزیت کالا در این حوزه، نقش مؤثری در تسریع و بهینه‌سازی جابه‌جایی بارهای خطرناک در مسیرهای بین‌المللی خواهد داشت.
آماده‌اید حمل کالاهای خطرناک را با اطمینان به ما بسپارید؟
در آریان لجستیک، با بهره‌گیری از تیم متخصص، ناوگان مجهز و آشنایی کامل با مقررات بین‌المللی، حمل‌ونقل کالاهای خطرناک شما را سریع، ایمن و قانونی انجام می‌دهیم.
همین حالا با ما در آریان لجستیک تماس بگیرید یا فرم استعلام قیمت را پر کنید تا کارشناسان ما راه‌حل دقیق و اختصاصی شما را ارائه دهند.
